ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Name: ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΝΕΑ ΕΡΥΘΡΑΙΑ
Address: Τατοΐου 122, Νέα Ερυθραία, 14671, GR
Telephone: 210 6251492

Αγχώδεις διαταραχές

Τι είναι

Το άγχος είναι ένα γνωστό σε όλους συναίσθημα και μπορεί να οριστεί σαν μια αίσθηση δυσφορίας για ένα επικείμενο κίνδυνο.
Θεωρείται φυσιολογικό καθ’ όλη την αναπτυξιακή πορεία του ατόμου και πιθανόν παίζει προστατευτικό και προσαρμοστικό ρόλο.
Το παιδικό άγχος θεωρείται διαταραχή εάν περιορίζει τη λειτουργικότητα, προκαλεί έντονη δυσφορία (παρά το ότι μπορεί να αφήνει ανεπηρέαστη τη λειτουργικότητα), εμφανίζονται αναπτυξιακά μη αναμενόμενες συμπεριφορές και παρατηρείται δυσκολία του παιδιού να αναρρώσει από το άγχος.

Ποιες είναι οι αγχώδεις διαταραχές

Στις αγχώδεις διαταραχές υπάγονται οι φοβίες, η διαταραχή πανικού, η διαταραχή γενικευμένου άγχους, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κ.ά.

Πού οφείλονται

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την αιτιολογία των αγχωδών διαταραχών. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά εκτός από την κληρονομικότητα τα παιδιά επηρεάζονται από τους γονείς και μέσω της μίμησης της συμπεριφοράς τους. Ένας αγχώδης γονιός λειτουργώντας ως πρότυπο για τα παιδιά του θα τα «διδάξει» (άθελα του) να αντιδρούν με παρόμοιους τρόπους όπως και ο ίδιος. Η ιδιοσυγκρασία του παιδιού έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την εμφάνιση των αγχωδών διαταραχών ενώ συχνά εξωτερικοί στρεσσογόνοι παράγοντες συμπίπτουν με την εμφάνιση της διαταραχής όπως αλλαγή σχολείου, σχολική αποτυχία ή θάνατος κάποιου συγγενούς.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ

Τα βασικά κλινικά χαρακτηριστικά είναι οι επαναλαμβανόμενες προσβολές έντονου άγχους (πανικού), οι οποίες δεν περιορίζονται σε κάποια συγκεκριμένη κατάσταση και ως εκ τούτου είναι απρόβλεπτες. Τα κυρίαρχα συμπτώματα ποικίλουν από άτομο σε άτομο, όμως τα συνήθη συμπτώματα της διαταραχής είναι: αίσθημα παλμών με αιφνίδια έναρξη, πόνος στο στήθος, αίσθημα πνιγμού και ζάλης. Υπάρχει σχεδόν πάντοτε δευτερογενής φόβος θανάτου, απώλειας ελέγχου ή τρέλας. Η προσβολή πανικού συχνά ακολουθείται από επίμονο φόβο επόμενων προσβολών πανικού.
Η συνήθης ηλικία έναρξης είναι η μέση εφηβεία, γύρω στα 14 έτη.

ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΓΧΩΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Το βασικό χαρακτηριστικό είναι το υπερβολικό άγχος και ανησυχία το οποίο εμφανίζεται σε μια σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων, είναι δηλαδή γενικευμένο (όπως εργασία και σχολική επίδοση) και επίμονο (εμφανίζεται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών). Το άτομο αισθάνεται δυσκολία να ελέγξει την ανησυχία του. Τα κυρίαρχα συμπτώματα ποικίλουν όμως συνήθως εμφανίζονται νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας, εύκολη κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, μυϊκή τάση, αίσθημα παλμών και επιγαστρική δυσφορία.
Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από ΓΑΔ αναφέρουν ότι αισθάνονται άγχος τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους με έναρξη την παιδική ηλικία.
Στην παιδική ηλικία εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα σε αγόρια και κορίτσια ενώ στην εφηβεία και ενήλικη ζωή είναι συχνότερη στις γυναίκες.

Θεραπεία των αγχωδών διαταραχών

Η συνήθης θεραπεία των αγχωδών διαταραχών είναι η ψυχοθεραπεία γνωσιακού συμπεριφοριστικού τύπου. Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής της κατηγορίας των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης.
Εάν πρόκειται για παιδιά και εφήβους σημαντικό ρόλο στη θεραπεία έχει και η συμβουλευτική γονέων.
Αγχώδεις διαταραχές στην παιδική ηλικία

Περίπου 4-8% των παιδιών και των εφήβων έχουν μία κλινικά σημαντική αγχώδη διαταραχή που προκαλεί σημαντική δυσφορία ή παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή ζωή τους. Βεβαίως δεν συνιστούν όλοι οι φόβοι και το άγχος διαταραχή και υπάρχουν πολλά παιδιά στην κοινότητα με πολλούς φόβους ή ανησυχίες που όμως δεν κατατάσσονται σαν αγχώδης διαταραχή επειδή τα συμπτώματά τους δεν προκαλούν δυσφορία ή δεν επηρεάζεται η λειτουργικότητά τους.

Τι προκαλεί τις αγχώδεις διαταραχές;

Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο. Αγχώδεις γονείς είναι πιθανότερο να έχουν αγχώδη παιδιά. Καταστροφικά στρεσογόνα γεγονότα ζωής συνδέονται σαφώς με διαταραχή μετατραυματικού στρες, όμως και άλλες αγχώδεις διαταραχές εκλύονται μετά από ανεπιθύμητα γεγονότα ζωής, συμπεριλαμβανομένων και σχετικά κοινών εμπειριών, όπως ο χωρισμός με ένα φίλο, οι οικονομικές δυσκολίες στην οικογένεια λόγω ανεργίας γονέων ή η εμπειρία του χωρισμού και του διαζυγίου των γονιών. Τα παιδιά μπορεί να προσαρμοστούν και να ανταποκριθούν καλά σε ένα γεγονός, αλλά όταν εκτεθούν σε πολλά τέτοια γεγονότα, σε συνδυασμό ή γρήγορη διαδοχή αυτών, τότε μπορεί να προκληθεί συναισθηματική διαταραχή.

Πολλές θεωρίες υποστηρίζουν ότι το άγχος προέρχεται λόγω της εντόπισης της απειλής/κινδύνου (ενώ η κατάθλιψη λόγω της απώλειας). Οι ψυχοδυναμικές θεωρίες σχηματοποιούν την απειλή με τη μορφή των ενδοψυχικών συγκρούσεων.
Η κλασική εξαρτημένη μάθηση μπορεί να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο προηγουμένως ουδέτερο ερέθισμα μπορεί να συσχετιστεί με φοβική εμπειρία και να προκαλεί φόβο το ίδιο το ερέθισμα. Η συντελεστική εξαρτημένη μάθηση προβλέπει την επακόλουθη αποφυγή αυτού του ερεθίσματος (και έτσι παρεμποδίζει την ευκαιρία για φυσική έκθεση και εξάλειψη του φόβου).

Το ταπεραμέντο επίσης σχετίζεται με την εμφάνιση των αγχωδών διαταραχών. Ιδιοσυγκρασιακά ντροπαλά και ανεσταλμένα βρέφη και νήπια είναι σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση αγχωδών διαταραχών αργότερα στην παιδική ηλικία.

Τύποι αγχωδών διαταραχών

Οι πιο συχνές αγχώδεις διαταραχές στα παιδιά είναι οι ειδικές φοβίες, η διαταραχή άγχους αποχωρισμού και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.

Ειδικές φοβίες

Οι ειδικοί φόβοι είναι πολύ συχνοί στην παιδική ηλικία και διαφορετικοί φόβοι εμφανίζονται σε διαφορετικές ηλικίες π.χ. ο φόβος για τα ζώα εμφανίζεται στο ζενίθ του στις ηλικίες 2-4 ετών, ο φόβος για το σκοτάδι ή για φανταστικά πλάσματα φτάνει στο μέγιστο στις ηλικίες 4-6 χρονών και ο φόβος του θανάτου ή του πολέμου είναι πολύ συχνός κατά την εφηβεία. Για να ονομαστεί όμως ο φόβος σαν ειδική φοβία ο φόβος πρέπει να έχει σαν αποτέλεσμα είτε σημαντική δυσφορία ή να καταλήγει σε αποφυγή που παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή ζωή του παιδιού. Για παράδειγμα ο φόβος για τους σκύλους είναι συχνός στην παιδική ηλικία όμως ένα παιδί λαμβάνει τη διάγνωση φοβίας μόνο εάν έχει συχνά έντονο και παρατεταμένο φόβο ή εάν για την αποφυγή των σκύλων το παιδί οδηγείται σε εξεσημασμένο κοινωνικό περιορισμό, για παράδειγμα άρνηση να πάει στο πάρκο να παίξει ή άρνηση να επισκεφτεί τα σπίτια φίλων του που έχουν σκύλο.

Οι ειδικές φοβίες επηρεάζουν περίπου το 1% των παιδιών και των εφήβων.
Οι ήπιοι φόβοι συνήθως είναι παροδικοί, αλλά οι αληθινές φοβίες είναι πιο πιθανό να επιμένουν και χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Θεραπεία

Γνωσιακές τεχνικές και αποευαισθητοποίση είναι πολύ χρήσιμες στη θεραπεία της ειδικής φοβίας. Στην περίπτωση μικρών παιδιών είναι πολύ χρήσιμη η βοήθεια των γονιών σαν συνθεραπευτές π.χ. οι γονείς μπορεί να εκπαιδευτούν να παρέχουν βαθμιαία έκθεση στα μεσοδιαστήματα των κύριων θεραπευτικών συναντήσεων και να προσαρμόζουν το βαθμό της έκθεσης στο βαθμό που το παιδί μπορεί να το διαχειριστεί. Οι έφηβοι συνήθως διαχειρίζονται μόνοι τους αυτή την «εργασία», αλλά η ενεργή γονεϊκή εμπλοκή είναι χρήσιμη και σε αυτή την ηλικία.

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού

Το άγχος αποχωρισμού από τους γονείς και άλλα σημαντικά πρόσωπα είναι ένας φυσιολογικός φόβος και εμφανίζεται γύρω στους 6 μήνες και παραμένει κατά την προσχολική ηλικία, μειούμενος όσο το παιδί αποκτά την ικανότητα να κρατά τις σημαντικές φιγούρες και την ασφάλεια που του προσφέρουν «στο μυαλό του» ακόμη και όταν αυτά τα άτομα δεν είναι φυσικά παρόντα.

Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού διαγιγνώσκεται όταν η ένταση του άγχους αποχωρισμού είναι αναπτυξιακά ακατάλληλη (δηλαδή πέραν της ηλικίας που εμφανίζεται φυσιολογικά) και οδηγεί σε κοινωνική ανεπάρκεια όπως σχολική άρνηση.

Χαρακτηριστικά της διαταραχής άγχους αποχωρισμού

Τα παιδιά με διαταραχή άγχους αποχωρισμού έχουν μη ρεαλιστικούς φόβους ότι οι γονείς τους θα πάθουν κάποιο κακό ή ότι θα φύγουν και δεν θα ξαναγυρίσουν. Ανησυχούν επίσης για τους εαυτούς τους, φοβούνται ότι θα χαθούν, θα απαχθούν, θα εισαχθούν στο νοσοκομείο ή ότι θα χρειαστούν να χωριστούν από τους γονείς τους λόγω κάποιας άλλης συμφοράς.
Αυτές οι ανησυχίες μπορεί να είναι το θέμα συχνών εφιαλτών. Μπορεί να υπάρχει σχολική άρνηση, άρνηση να κοιμηθούν μόνα ή μακριά από το σπίτι. Οι αποχωρισμοί ή επικείμενος αποχωρισμός μπορεί να προκαλεί εκρήξεις, δάκρυα ή σωματικά παράπονα π.χ. πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι ή ναυτία.
Η διαταραχή παρατηρείται στο 1-2% των νέων ατόμων και είναι συχνότερη σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Συμπεριφορικές τεχνικές (όπως πίνακας επιβράβευσης με αστεράκια όπου το παιδί θα κερδίζει ανταμοιβή) μπορεί να χρησιμοποιηθούν. Σταδιακή έκθεση σε βαθμιαία πιο απαιτητικούς αποχωρισμούς μπορεί να είναι χρήσιμη. Μερικές φορές η προσκόλληση του παιδιού αυξάνεται από τους ίδιους τους γονείς κατά λάθος από την ανάγκη τους να είναι κοντά στο παιδί, από το άγχος των ίδιων των γονιών ή όταν οι γονείς υποτιμούν την ικανότητα του παιδιού για «ανεξαρτησία»-θέματα τα οποία μπορεί να εστιαστεί η θεραπεία με τους γονείς. Οι γονείς ενθαρρύνονται να βοηθήσουν το παιδί να αισθανθεί μεγαλύτερη ασφάλεια με τον αποχωρισμό τους π.χ. παρέχοντας επαρκή εξήγηση πριν φύγουν και αφήσουν το παιδί με ένα φροντιστή.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία του παιδιού έχει επίσης σημαντική θέση στη θεραπεία του άγχους αποχωρισμού.

Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή

Τα παιδιά με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή έχουν επίμονες και εξεσημασμένες ανησυχίες χωρίς να είναι εστιασμένες σε ένα θέμα. Τυπικά οι ανησυχίες τους αφορούν το μέλλον, παλιές συμπεριφορές και προσωπική επάρκεια και εμφάνιση. Αυτές οι ανησυχίες τυπικά συνοδεύονται από ένταση, ανικανότητα χαλάρωσης, ανάγκη επιβεβαίωσης και παράπονα για σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι. Αυτά τα συμπτώματα πρέπει να προκαλούν κλινικά σημαντικά δυσφορία ή να επηρεάζουν την κοινωνική λειτουργικότητα.
Περίπου 1-2% των νέων ατόμων επηρεάζονται με σαφώς περισσότερους εφήβους και λίγο υψηλότερα ποσοστά στα κορίτσια.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Πολλές φορές είναι δυνατό να παρέχουν βοήθεια οι γονείς και οι δάσκαλοι ώστε να μειωθεί το ανεπιθύμητο στρες στη ζωή του νέου ατόμου. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία είναι πολύ χρήσιμη για τη διαχείριση των υπόλοιπων ανησυχιών του νέου ατόμου.

Κοινωνικό άγχος της παιδικής ηλικίας

Αυτή η κατάσταση μπορεί να θεωρηθεί σαν μια υπερβολή και αδικαιολόγητη επιμονή της φυσιολογικής φάσης του άγχους των ξένων (που συνήθως προεξάρχει μέχρι τους 30 μήνες σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά). Τα επηρεασμένα παιδιά έχουν καλές κοινωνικές σχέσεις με τα μέλη της οικογένειας, καθώς και άλλα γνωστά άτομα, αλλά παρουσιάζουν εξεσημασμένη αποφυγή με άγνωστα άτομα. Μπορεί να παραμείνουν με επηρεασμένη την κοινωνική λειτουργικότητα μέχρι την εφηβεία ή μπορεί να βελτιωθούν αυθόρμητα. Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο χρήσιμο είναι να θεωρούνται αυτά τα παιδιά ότι έχουν αγχώδη διαταραχή σε αντίθεση με τις υπερβολικά ντροπαλές προσωπικότητες. Στην πράξη πολλά από τα παιδιά αυτά πληρούν τα κριτήρια και κάποιας άλλης αγχώδους διαταραχής, συνηθέστερα γενικευμένης αγχώδους διαταραχής.
Η διαταραχή κοινωνικού άγχους δεν είναι ακριβώς το ίδιο όπως η κοινωνική φοβία (η τελευταία αρχίζει στα μέσα της εφηβείας και περιλαμβάνει το φόβο έκθεσης σε κοινό και το φόβο του εξευτελισμού). Η κοινωνική φοβία βέβαια μπορεί να εμφανιστεί σε ένα υπόβαθρο παιδικής ντροπαλότητας και αναστολής.

Διαταραχή Πανικού

Η κύρια εκδήλωση της διαταραχής πανικού που μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από αγοραφοβία είναι η παρουσία διακριτών προσβολών πανικού, από τους οποίους τουλάχιστον κάποιοι συμβαίνουν αιφνιδιαστικά.
Η ηλικία αιχμής για την έναρξη είναι τα 15 -19 έτη. Οι προσβολές πανικού είναι σπάνιες ή κατά άλλους δεν υφίστανται στην προεφηβεία και σε μικρότερα παιδιά. Κατά την προσβολή το άτομο αισθάνεται έντονο φόβο επικείμενου κινδύνου, καταστροφής ή θανάτου συνοδευόμενο από ποικίλα σωματικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση και ταχυκαρδία. Θεραπευτικές επιλογές αποτελούν η γνωσιακού συμπεριφοριστικού τύπου ψυχοθεραπεία και σε κάποιες περιπτώσεις η χρήση φαρμακευτικής αγωγής.
Ειδικές φοβίες στα παιδιά

Περίπου 4-8% των παιδιών και των εφήβων έχουν μία κλινικά σημαντική αγχώδη διαταραχή που προκαλεί σημαντική δυσφορία ή παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή ζωή τους. Βεβαίως δεν συνιστούν όλοι οι φόβοι και το άγχος διαταραχή και υπάρχουν πολλά παιδιά στην κοινότητα με πολλούς φόβους ή ανησυχίες που όμως δεν κατατάσσονται σαν αγχώδης διαταραχή επειδή τα συμπτώματα τους δεν προκαλούν δυσφορία ή δεν επηρεάζεται η λειτουργικότητα τους.
Οι πιο συχνές αγχώδεις διαταραχές στα παιδιά είναι οι ειδικές φοβίες, η διαταραχή άγχους αποχωρισμού και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Στο παρόν κείμενο αναλύονται οι ειδικές φοβίες.
Είναι όλοι οι φόβοι παθολογικοί;
Οι ειδικοί φόβοι είναι πολύ συχνοί στην παιδική ηλικία και διαφορετικοί φόβοι εμφανίζονται σε διαφορετικές ηλικίες πχ ο φόβος για τα ζώα εμφανίζεται στο ζενίθ του στις ηλικίες 2-4 ετών, ο φόβος για το σκοτάδι ή για φανταστικά πλάσματα φτάνει στο μέγιστο στις ηλικίες 4-6 χρονών και ο φόβος του θανάτου ή του πολέμου είναι πολύ συχνός κατά την εφηβεία. Για να ονομαστεί όμως ο φόβος σαν ειδική φοβία ο φόβος πρέπει να έχει σαν αποτέλεσμα είτε σημαντική δυσφορία ή να καταλήγει σε αποφυγή που παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή ζωή του παιδιού. Για παράδειγμα ο φόβος για τους σκύλους είναι συχνός στην παιδική ηλικία όμως ένα παιδί λαμβάνει τη διάγνωση φοβίας μόνο εάν έχει συχνά έντονο και παρατεταμένο φόβο ή εάν για την αποφυγή των σκύλων το παιδί οδηγείται σε εξεσημασμένο κοινωνικό περιορισμό για παράδειγμα άρνηση να πάει στο πάρκο να παίξει ή άρνηση να επισκεφτεί τα σπίτια φίλων του που έχουν σκύλο.
Οι ειδικές φοβίες επηρεάζουν περίπου το 1% των παιδιών και των εφήβων.
Οι ήπιοι φόβοι συνήθως είναι παροδικοί αλλά οι αληθινές φοβίες είναι πιο πιθανό να επιμένουν και χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Θεραπεία
Γνωσιακές τεχνικές και αποευαισθητοποίση είναι πολύ χρήσιμες στη θεραπεία της ειδικής φοβίας. Στην περίπτωση μικρών παιδιών είναι πολύ χρήσιμη η βοήθεια των γονιών σαν συνθεραπευτές πχ οι γονείς μπορεί να εκπαιδευτούν να παρέχουν βαθμιαία έκθεση στα μεσοδιαστήματα των κύριων θεραπευτικών συναντήσεων και να προσαρμόζουν το βαθμό της έκθεσης στο βαθμό που το παιδί μπορεί να το διαχειριστεί. Οι έφηβοι συνήθως διαχειρίζονται μόνοι τους αυτή την «εργασία» αλλά η ενεργή γονεική εμπλοκή είναι χρήσιμη και σε αυτή την ηλικία.

Όσον αφορά τους φόβους που φυσιολογικά εμφανίζονται σε κάποιες ηλικίες χρειάζεται οι γονείς να κατανοήσουν και να σεβαστούν το φόβο του παιδιού χωρίς να τοn υποτιμούν. Οι ίδιοι οι γονείς θα πρέπει να ελέγχουν τους φόβους τους γιατί πολλές φορές ένα παιδί μιμείται τις συμπεριφορές των γονιών. Επίσης μέσα από ιστορίες με παιδιά που ξεπερνάνε τους φόβους τους το παιδί μπορεί να ταυτιστεί και να πάρει θετικά παραδείγματα για να ξεπεράσει το φόβο του.

Θεοφανώ Πασιουρτίδη
Παιδοψυχίατρος
http://www.παιδοψυχιατρική.eu
Τηλ. 6976690063
Διαταραχή άγχους αποχωρισμού

Το άγχος είναι ένα γνωστό σε όλους συναίσθημα και μπορεί να οριστεί σαν μια αίσθηση δυσφορίας για ένα επικείμενο κίνδυνο.
Θεωρείται φυσιολογικό καθ’ όλη την αναπτυξιακή πορεία του ατόμου και πιθανόν παίζει προστατευτικό και προσαρμοστικό ρόλο.
Πολλές φορές όμως οι γονείς αναρωτιούνται αν το άγχος που βιώνουν τα παιδιά τους είναι «λογικό» και ποια είναι η διαχωριστική γραμμή από μία αγχώδη διαταραχή. Περίπου 4-8% των παιδιών και των εφήβων έχουν μία κλινικά σημαντική αγχώδη διαταραχή που παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή τους ζωή. Υπάρχουν όμως και πολλά παιδιά με φόβους ή ανησυχίες που όμως τα συμπτώματα τους δεν τους προκαλούν δυσφορία και δεν επηρεάζεται η καθημερινή λειτουργικότητα τους όπως η απόδοση τους στο σχολείο ή οι φιλικές τους σχέσεις και επομένως δεν θεωρείται ότι εμφανίζουν κάποια αγχώδη διαταραχή.
Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού ανήκει στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών.
Το άγχος αποχωρισμού από τους γονείς και άλλα σημαντικά πρόσωπα είναι ένας φυσιολογικός φόβος που εμφανίζεται γύρω στους 6 μήνες και παραμένει κατά την προσχολική ηλικία. Μειώνεται όσο το παιδί αποκτά την ικανότητα να κρατά τις σημαντικές φιγούρες και την ασφάλεια που του προσφέρουν «στο μυαλό του» ακόμη και όταν αυτά τα άτομα δεν είναι φυσικά παρόντα.
Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού διαγιγνώσκεται όταν η ένταση του άγχους αποχωρισμού δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη του παιδιού (δηλαδή συνεχίζει πέραν της ηλικίας που παρατηρείται φυσιολογικά) και οδηγεί σε προβλήματα όπως η σχολική άρνηση.

Χαρακτηριστικά της διαταραχής άγχους αποχωρισμού
Τα παιδιά με διαταραχή άγχους αποχωρισμού έχουν μη ρεαλιστικούς φόβους ότι οι γονείς τους θα πάθουν κάποιο κακό ή ότι θα φύγουν και δεν θα ξαναγυρίσουν. Ανησυχούν επίσης για τους εαυτούς τους, φοβούνται ότι θα χαθούν, θα απαχθούν, θα εισαχθούν στο νοσοκομείο ή ότι θα χρειαστεί να χωριστούν από τους γονείς τους λόγω κάποιας άλλης συμφοράς. Αυτές οι ανησυχίες μπορεί να είναι το θέμα συχνών εφιαλτών. Μπορεί να υπάρχει σχολική άρνηση, άρνηση να κοιμηθούν μόνα ή μακριά από το σπίτι. Οι αποχωρισμοί ή ο επικείμενος αποχωρισμός μπορεί να προκαλεί εκρήξεις οργής, δάκρυα ή σωματικά παράπονα όπως πονοκέφαλους, στομαχόπονους ή ναυτία.
Η διαταραχή είναι συχνότερη σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας. Για τη θεραπεία της διαταραχής άγχους αποχωρισμού είναι χρήσιμη η ψυχοθεραπεία γνωσιακού-συμπεριφοριστικού τύπου και παράλληλα η συμβουλευτική γονέων. Μερικές φορές η προσκόλληση του παιδιού αυξάνεται από τους ίδιους τους γονείς κατά λάθος. Αυτό μπορεί να γίνεται για παράδειγμα από την ανάγκη τους να είναι κοντά στο παιδί, από το άγχος των ίδιων των γονιών ή όταν οι γονείς υποτιμούν την ικανότητα του παιδιού για «ανεξαρτησία», θέματα στα οποία μπορεί να εστιαστεί η θεραπεία με τους γονείς.
Είναι πολύ σημαντικό στις περιπτώσεις όπου το άγχος παρεμβαίνει σημαντικά στη ζωή του παιδιού να γίνονται έγκαιρες θεραπευτικές παρεμβάσεις ώστε το παιδί να βοηθηθεί αποτελεσματικά και να αποφευχθούν περαιτέρω δυσμενείς επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση και στη συναισθηματική του κατάσταση.
Θεοφανώ Πασιουρτίδη
Παιδοψυχίατρος
Τηλ.6976690063
http://www.παιδοψυχιατρική.eu
Διαταραχές αυτιστικού φάσματος
Τι είναι ο αυτισμός;
Οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος και o αυτισμός είναι δύο γενικοί όροι για μία ομάδα αναπτυξιακών διαταραχών. Οι διαταραχές αυτές χαρακτηρίζονται από διαφόρου βαθμού δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στη λεκτική και εξωλεκτική επικοινωνία (δηλαδή χειρονομίες, βλεμματική επαφή κλπ), επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές καθώς και περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων.

Ποια είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά του αυτισμού;
Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν ελλείμματα σε δύο κύριους τομείς

Στην κοινωνική επικοινωνία και κοινωνική αλληλεπίδραση
Η δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία αφορά την ποιότητα των αμοιβαίων αλληλεπιδράσεων με τους άλλους. Ανάλογα με το άτομο μπορεί να υπάρχει μεγάλο εύρος στη συμπτωματολογία από πλήρη άγνοια και αδιαφορία για τον άλλο μέχρι ακατάλληλη προσέγγιση. Από πολύ νωρίς στη ζωή μπορεί να παρατηρείται διαταραχή στη χρήση της εξωλεκτικής επικοινωνίας πχ στον πρώτο τους χρόνο δεν δίνουν τα χέρια για να τους σηκώσουν ή δε δείχνουν, δεν υπάρχει βλεμματική επαφή δεν κοιτάνε δηλαδή τον άλλο στα μάτια ή υπάρχει ακατάλληλη βλεμματική επαφή όπως να καρφώνουν τα μάτια τους στον άλλο.
Συνήθως υπάρχει καθυστέρηση ή και πλήρης απουσία λόγου. Περίπου 30% των ατόμων με αυτισμό δεν αναπτύσσουν ποτέ χρήσιμο λόγο. Εάν υπάρχει λόγος μπορεί να παρατηρούνται πολλά λάθη στην κατανόηση, ή να παρατηρούνται νεολογισμοί, ηχολαλία και αντιστροφή των αντωνυμιών (πχ χρησιμοποιούν το εσύ για εγώ). Παιδιά με ΔΑΦ συνήθως δεν ανταποκρίνονται στο όνομα τους όταν τα φωνάζουν οι γονείς τους και πολλές φορές υπάρχει η υπόνοια ότι δεν ακούνε καλά.

Περιορισμένα ενδιαφέρονται και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές
Αυτά περιλαμβάνουν αντίσταση στην αλλαγή και εμμονή στη ρουτίνα τόσο ώστε μία μικρή αλλαγή πχ στη διαρρύθμιση του σπιτιού να προκαλεί εκρήξεις θυμού. Συνήθως παρατηρούνται στερεοτυπίες όπως χτύπημα χεριών, κούνημα μπρος πίσω (rocking), χτύπημα αντικειμένων ή τοποθέτηση παιχνιδιών στη σειρά. Υπάρχει έντονη και ασυνήθιστη ενασχόληση με ένα θέμα ειδικού ενδιαφέροντος που μπορεί π.χ. να έχει να κάνει με τρένα και δρομολόγια τρένων ή πλυντήρια. Το παιχνίδι προσποίησης (παιχνίδια ρόλων) τυπικά απουσιάζει εκτός από τα παιδιά με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας. Όταν υπάρχει συνήθως είναι περιορισμένο σε ένα ή δύο αγαπημένα θέματα ή σε ένα πρόγραμμα τηλεόρασης.

Πόσο συχνός είναι ο αυτισμός;
Υπάρχουν αναφορές ότι περίπου 30 με 100 άτομα στους 10.000 πάσχουν από κάποια διαταραχή του αυτιστικού φάσματος. Πιο συγκεκριμένα το κέντρο ελέγχου και πρόληψης διαταραχών στην Αμερική (CDC) το Μάρτιο του 2014 αναγνώρισε ότι 1 στα 68 παιδιά στην Αμερική είναι στο αυτιστικό φάσμα μία δεκαπλάσια αύξηση τα τελευταία 40 χρόνια. Δεν υπάρχουν επαρκείς εξηγήσεις γ’ αυτή τη συνεχιζόμενη αύξηση παρόλο που οι εξελίξεις στο διαγνωστικό τομέα και άρα η καλύτερη αναγνώριση και διάγνωση καθώς και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι οι δύο κύριες αιτίες που λαμβάνονται συχνά υπόψη.
Η διαταραχή είναι πιο συχνή στα αγόρια με αναλογία 4 προς 1.

Τι προκαλεί τον αυτισμό;
Δεν υπάρχει μία ξεκάθαρη αιτία για τον αυτισμό. Τα τελευταία χρόνια η προσοχή στράφηκε σε ένα αριθμό γονιδίων και γονιδιακών αλλαγών και μεταλλάξεων που αλληλοεπιδρούν με περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου. Επίσης ερευνάται και ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος και της γαστρεντερικής μικροχλωρίδας στον αυτισμό.
Έχουν παρουσιαστεί πάνω από 100 γονίδια κινδύνου για αυτισμό. Σε ένα 15% των περιπτώσεων μπορεί να αναγνωριστεί συγκεκριμένη γενετική αιτία που να ευθύνεται για τον αυτισμό. Ωστόσο στις υπόλοιπες περιπτώσεις είναι πιο περίπλοκα τα πράγματα και είναι πιο πιθανό ότι ένας συνδυασμός γενετικού κινδύνου αλληλοεπιδρά με περιβαλλοντικούς παράγοντες και επηρεάζουν νωρίς στην εξέλιξη την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Τα κυριότερα στοιχεία για περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν καταστάσεις και γεγονότα πριν και κατά τη διάρκεια της γέννησης. Περιλαμβάνουν: τη μεγάλη ηλικία των γονέων κατά τη διάρκεια της σύλληψης (τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα), αρρώστια της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μεγάλη προωρότητα, πολύ χαμηλό βάρος γέννησης και συγκεκριμένες δυσκολίες κατά τη διάρκεια του τοκετού κυρίως αυτές που σχετίζονται με περιόδους ανοξίας στο βρέφος. Μητέρες που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα φυτοφαρμάκων και ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί να είναι σε υψηλότερο κίνδυνο. ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ ΟΤΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΠΟ ΜΟΝΟΙ ΤΟΥΣ ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΑΥΤΙΣΜΟ.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο αυτισμός δεν προκαλείται από κακή γονεϊκότητα ή ψυχρή μητέρα όπως θεωρούσαν παλαιότερα.

Συνοδά ιατρικά προβλήματα
Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν υποευαισθησία ή υπερευαισθησία σε αισθητηριακά ερεθίσματα δηλαδή μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητα σε δυνατούς ήχους, να φαίνεται σαν να μην πονάνε ή να έχουν μεγάλη ευαισθησία σε μυρωδιές ή σε γεύσεις.
Γαστρεντερικές διαταραχές όπως δυσκοιλιότητα, γαστρίτιδα και οισοφαγίτιδα καθώς και διαταραχές του ύπνου φαίνεται να παρουσιάζουν σε ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών με αυτισμό.
Επιληψία και επιληπτικές κρίσεις παρατηρούνται σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με ΔΑΦ ειδικά με συνυπάρχουσα νοητική καθυστέρηση.
Επίσης άλλα ψυχιατρική προβλήματα όπως υπερκινητικότητα, προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθήματος μπορεί να παρατηρηθούν.

Θεραπεία
Κύριοι στόχοι της θεραπείας είναι η διευκόλυνση και η διέγερσή της φυσιολογικής ανάπτυξης, της γνωσιακής λειτουργίας, του λόγου και της κοινωνικοποίησης. Η μείωση τόσο των ειδικών δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών όπως η ακαμψία και οι στερεοτυπίες όσο και των μη ειδικών όπως η υπερκινητικότητα, η ευερεθιστότητα και η παρορμητικότητα. Σημαντικός στόχος είναι επίσης η μείωση του στρες της οικογένειας και η υποστήριξη των γονέων.
Υπάρχουν πολλά προγράμματα παρέμβασης και το πρόγραμμα πρέπει να εξατομικευτεί με βάση τις ανάγκες του παιδιού και της οικογένειας του. Η θεραπεία είναι συνήθως πολύ εντατική και τα περισσότερο προγράμματα μπορούν να πραγματοποιηθούν και στο σπίτι.
Τα παιδιά με αυτισμό γενικά τα καταφέρνουν καλύτερα σε καλά δομημένα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα όπου και οι δάσκαλοι είναι εξειδικευμένοι για διδασκαλία σε παιδιά που πάσχουν από αυτισμό. Πρόγραμμα συμπεριφοράς τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο μπορεί να μειώσει τις εκρήξεις οργής, την επιθετικότητα, τους φόβους και τις τελετουργίες και να προωθήσει μια πιο φυσιολογική ανάπτυξη. Πολλοί γονείς βρίσκουν σημαντική βοήθεια σε κέντρα ημέρας. Η συμμετοχή των γονέων σε οργανισμούς, ομάδες γονέων παιδιών με αυτισμό μπορεί να αποδειχθεί πολύ βοηθητική.
Δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία για τα κύρια συμπτώματα του αυτισμού αν και κάποιες φορές ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων μπορεί να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες.
Σε κάθε περίπτωση το κάθε παιδί με αυτισμό χρειάζεται ειδικό εξατομικευμένο πρόγραμμα με βάση τις ανάγκες του που να αποσκοπεί στη βελτίωση της επικοινωνίας, της κοινωνικοποίησης και της μείωσης των δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών καθώς και συμβουλευτική γονέων.
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας

Ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα στα παιδιά
Πολλοί γονείς χρησιμοποιούν τον όρο ότι το παιδί τους είναι υπερκινητικό για πολλές συμπεριφορές όπως για αταξίες, ζωηρότητα στην παιδική χαρά ή ακόμη και όταν είναι πολύ εξωστρεφές. Στην πραγματικότητα οι παιδοψυχίατροι χρησιμοποιούν τον όρο υπερκινητικότητα λίγο πιο αυστηρά ορίζοντας την με τους όρους της κινητικής ανησυχίας, της απροσεξίας και της παρορμητικότητας.

Πόσο συχνή είναι η υπερκινητικότητα;
Η συχνότητα της υπερκινητικής διαταραχής είναι 1-3% με βάση το Διεθνές Ταξινομητικό Σύστημα (ICD10) και 2-5% σύμφωνα με το DSM-IV (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) και αυτό γιατί υπάρχει διαφορά στα κριτήρια που απαιτούνται για τη διάγνωση.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της υπερκινητικότητας;
Έντονη κινητική ανησυχία, απροσεξία και παρορμητικότητα
Τα υπερκινητικά παιδιά είναι ανήσυχα και στριφογυρίζουν συνήθως στο κάθισμα τους, ασχολούνται με αντικείμενα ή με τα ρούχα τους, επανειλημμένα σηκώνονται και τριγυρίζουν σε καταστάσεις που πρέπει να παραμείνουν καθισμένα, έχουν δυσκολία να επιμείνουν σε μία εργασία, αλλάζουν συχνά δραστηριότητες και εύκολα αποσπώνται από αυτό που κάνουν. Η πιο έντονη δυσκολία δεν είναι στην ποσότητα της κινητικότητας αλλά στον έλεγχο αυτής. Στην παιδική χαρά το υπερκινητικό παιδί μπορεί να μην είναι πιο δραστήριο από ένα άλλο παιδί. Αυτό που προέχει είναι η δυσκολία αυτού του παιδιού να καταστείλει κάθε δραστηριότητα όταν πρέπει να παραμείνει ήσυχο όπως πχ στην τάξη ή στο γεύμα. Τα υπερκινητικά παιδιά είναι επίσης πολύ συχνά παρορμητικά, δηλαδή ενεργούν χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες, εμπλέκονται πολλές φορές απερίσκεπτα σε επικίνδυνες συμπεριφορές, πετούν μία απάντηση στην τάξη, διακόπτουν ενήλικες και παιδιά όταν μιλάνε και δεν περιμένουν τη σειρά τους σε παιχνίδια.

Πότε τίθεται η διάγνωση υπερκινητικότητας;
Για να τεθεί η διάγνωση της υπερκινητικότητας είναι απαραίτητη η διάχυση της σε πολλά πλαίσια πχ και στο σπίτι και στο σχολείο. Ακόμη και σοβαρή υπερκινητικότητα σε ένα μόνο μέρος δεν επαρκεί για τη διάγνωση (αλλά κατευθυνόμαστε σε άλλες καταστάσεις όπως πχ αδιάγνωστες μαθησιακές δυσκολίες εάν αυτή παρουσιάζεται μόνο στο σχολείο).

Καταστάσεις που συχνά συνυπάρχουν με την υπερκινητικότητα
Εναντιωματική προκλητική διαταραχή, διαταραχή διαγωγής και αντικοινωνικές συμπεριφορές συχνά παρατηρούνται σε παιδιά με υπερκινητική διαταραχή.
Προβλήματα με τις κοινωνικές σχέσεις παρατηρούνται συχνά σε υπερκινητικά παιδιά. Η απόρριψη από τους συνομήλικούς είναι συχνή εν μέρει σαν απάντηση στην αναστάτωση που προκαλούν λόγω της παρορμητικότητας τους και τη μη συμμόρφωση τους στους κανόνες. Επίσης πολλές φορές μπορεί να μην έχουν αναστολές με τους ενήλικες (πχ δάσκαλο) και να φαίνεται σαν να συμπεριφέρονται με ασέβεια.
Μαθησιακές δυσκολίες είναι συχνές σε παιδιά με ΔΕΠΥ.

Ποια είναι η θεραπεία;
Η φύση της διαταραχής πρέπει να εξηγηθεί στο παιδί στους γονείς και στο σχολείο. Η υπερκινητικότητα δεν είναι λάθος κανενός ούτε του γονέα ούτε του παιδιού. Επειδή όμως τα υπερκινητικά παιδιά μπορεί να εξοργίζουν τους άλλους με τη συμπεριφορά τους συχνά αποδέχονται περισσότερη κριτική παρά έπαινο. Χρειάζεται οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι φροντιστές να κατανοήσουν ότι τα παιδιά αυτά δεν είναι απλά άτακτα και ανυπάκουα. Οι κανόνες για συμπεριφορές που δεν επιτρέπονται πρέπει να είναι ξεκάθαροι, να επιβάλλονται σταθερά και ήρεμα και να υποστηρίζονται από άμεσες (αλλά όχι σκληρές) συνέπειες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης και αυτό να το γνωρίζει το παιδί εκ τον πρότερό. Ένα σημαντικό στοιχείο της θεραπείας είναι να αποφύγουμε το παιδί να αποκτήσει επιπλέον μία διαταραχή συμπεριφοράς. Συνυπάρχοντα μαθησιακά προβλήματα μπορεί να απαιτούν αποκατάσταση.
Συμπεριφορική διαχείριση είναι συχνά χρήσιμη και μπορεί να είναι η μόνη θεραπεία που χρειάζεται σε ήπιες περιπτώσεις. Πρόγραμμα εκπαίδευσης γονέων μπορεί να βελτιώσει τις δεξιότητες των γονέων και να μειώσει το οικογενειακό στρες και τις αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού.

Η φαρμακευτική θεραπεία είναι καλά μελετημένη. Το συχνότερα χρησιμοποιούμενο φάρμακο είναι η μεθυλφαινιδάτη η οποία ανήκει στην κατηγορία των διεγερτικών φαρμάκων. Καλή ανταπόκριση στη φαρμακευτική θεραπεία προβλέπεται σε περίπτωση σοβαρής και διάχυτης υπερκινητικότητας και επί απουσίας συναισθηματικών συμπτωμάτων. Πολλοί γονείς έχουν επιφυλάξεις σχετικά με το φάρμακο αλλά επειδή τα οφέλη μπορεί να είναι τόσο εντυπωσιακά πολλές φορές αξίζει μία σύντομη δοκιμή της φαρμακευτικής θεραπείας και στη συνέχεια η οικογένεια σε συνεργασία με τον παιδοψυχίατρο να αποφασίζουν εάν η φαρμακευτική θεραπεία θα συνεχιστεί. Όταν η φαρμακευτική θεραπεία βελτιώνει την προσοχή και τη δραστηριότητα τότε συχνά βελτιώνονται και η συμμόρφωση και οι σχέσεις τόσο με τους συνομήλικους όσο και την οικογένεια καθώς και οι μαθησιακές ικανότητες.
Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση και αποκατάσταση με βάση τις ειδικές δυσκολίες αλλά πάντα σεβόμενοι και τις ανάγκες και τις επιθυμίες του παιδιού και της οικογένειας.

ΘΕΟΦΑΝΩ ΠΑΣΙΟΥΡΤΙΔΗ
ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ
ΤΗΛ. 6976690063
ΠΑΡΘΕΝΩΝΟΣ 1-3 ΝΕΑ ΕΡΥΘΡΑΙΑ
Διαταραχές τικ

Τα τικ είναι αιφνίδιες, επαναλαμβανόμενες, μηχανικές κινήσεις (κινητικά τικ) ή παραγωγή ήχων (φωνητικά τικ) που δεν φαίνεται να εξυπηρετούν κανένα προφανή σκοπό. Τα τικ είναι ακούσια. Συνήθως πραγματοποιούνται σαν απάντηση σε μία ώση ή αισθητηριακή δυσφορία που προηγείται των τικ σε ένα μυ ή ομάδα μυών. Τα παιδιά μπορεί να το περιγράφουν αυτό σαν ένταση, φαγούρα, πίεση κ.α.

Τα τικ μπορεί να είναι απλά ή σύνθετα. Παραδείγματα απλών κινητικών τικ είναι το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, η σύσπαση της μύτης, οι γκριμάτσες, το ανασήκωμα των ώμων. Σύνθετα κινητικά τικ είναι το άγγιγμα ή το χτύπημα πραγμάτων, τα πηδηματάκια. Μερικά απλά φωνητικά τικ είναι ο βήχας, το καθάρισμα του λαιμού, το ρούφηγμα της μύτης ενώ υπάρχουν και πιο πολύπλοκα φωνητικά τικ όπως η επανάληψη μίας λέξης ή φράσης που το παιδί έχει πει προηγουμένως.

Η ηλικία έναρξης των τικ είναι ανάμεσα στα 3 με 10 έτη. Τα τικ είναι αρκετά συχνότερα στα αγόρια.

Η παροδική διαταραχή τικ είναι η συχνότερη και αποτελεί πάντα διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Υπάρχουν αναφορές για συχνότητα εμφάνισης 6 -20% στα παιδιά σχολικής ηλικίας. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός ή περισσότερων απλών κινητικών τικ των οποίων η σοβαρότητα τους μπορεί να αυξομειώνεται σε περιόδους εβδομάδων ή μηνών. Τα τικ, για να θεωρούνται παροδικά, δεν πρέπει να εμφανίζονται για περισσότερο από 12 μήνες. Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν και παροδικά φωνητικά τικ χωρίς όμως το ίδιο άτομο να έχει εμφανίσει και κινητικά τικ.

Η παρουσία κινητικών ή φωνητικών τικ για περισσότερο από ένα χρόνο μας παραπέμπει στη χρόνια διαταραχή κινητικών ή φωνητικών τικ.
Το σύνδρομο Tourette χαρακτηρίζεται από την παρουσία κινητικών και φωνητικών τικ κάποιο χρονικό διάστημα στη διάρκεια της νόσου και όχι απαραίτητα ταυτόχρονα. Τα τικ εμφανίζονται πολλές φορές την ημέρα σχεδόν καθημερινά ή με διαλείποντα τρόπο στη διάρκεια μιας περιόδου μεγαλύτερης από ένα χρόνο. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν υπάρχει περίοδος μεγαλύτερη των 3 συνεχόμενων μηνών χωρίς συμπτώματα.

Θεραπευτικά και ειδικά όσον αφορά τα παροδικά τικ το καλύτερο για το παιδί είναι να τα αγνοήσουμε. Δεν ζητάμε από το παιδί να σταματήσει να το κάνει ούτε του θυμώνουμε όταν βλέπουμε το τικ. Όσο το παιδί αισθάνεται ότι δίνουμε προσοχή σε αυτό που κάνει και το οποίο το παιδί δεν μπορεί να ελέγξει αυξάνουμε το άγχος του γι’ αυτό και μπορεί να επιδεινωθεί. Ενημερώνουμε τα οικεία άτομα που εμπλέκονται στη φροντίδα του καθώς και τους δασκάλους του να κάνουν το ίδιο.

Η ένταση, η κούραση, το άγχος και η συναισθηματική φόρτιση επιδεινώνουν τα τικ. Αντίθετα τα τικ βελτιώνονται σε δραστηριότητες που απαιτείται συγκέντρωση και στον ύπνο.
Τέλος, στις περιπτώσεις που τα τικ επιμένουν χρησιμοποιούνται τεχνικές θεραπείας συμπεριφοράς.

Θεοφανώ Πασιουρτίδη
Παιδοψυχίατρος
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Τι είναι;

Ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και το βασικό χαρακτηριστικό της είναι οι επαναλαμβανόμενες ιδεοληπτικές σκέψεις ή οι ψυχαναγκαστικές πράξεις.

Τι είναι οι ΙΔΕΟΛΗΨΙΕΣ;

Οι ιδεοληπτικές σκέψεις είναι ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες παρεισφρύουν στη σκέψη του ατόμου κατά τρόπο επαναληπτικό και στερεότυπο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή τους κάποια ιδεοληψία, αλλά συνήθως την αγνοούν. Σε αντίθεση άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτές τις σκέψεις και διαστρεβλώνουν το νόημά τους, με αποτέλεσμα σχεδόν πάντοτε να τους προκαλούν έντονο άγχος. Ο ασθενής προσπαθεί συχνά ανεπιτυχώς να τις αγνοεί ή να τις εξουδετερώνει με άλλη σκέψη ή πράξη. Αναγνωρίζει ότι είναι προϊόν του δικού του μυαλού (ότι δεν του επιβάλλονται από έξω) μολονότι είναι ακούσιες και συχνά αποκρουστικές.

Τι είναι οι ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΜΟΙ;

Οι ψυχαναγκαστικές πράξεις ή ιεροτελεστίες είναι στερεότυπες συμπεριφορές, οι οποίες επαναλαμβάνονται πολλές φορές. Το άτομο αισθάνεται «αναγκασμένο» να τις εκτελέσει σε απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σαν αντίδραση αποτροπής κάποιου γεγονότος (που αντικειμενικά είναι απίθανο να συμβεί) και το οποίο συχνά αναφέρεται σε βλάβη στο ίδιο το άτομο ή σε πρόκληση βλάβης σε άλλους από τον ίδιο. Συνήθως, αν και όχι πάντοτε, η συμπεριφορά αυτή αναγνωρίζεται από το ίδιο το άτομο ως άσκοπη ή αναποτελεσματική και καταβάλλει επανειλημμένες προσπάθειες να αντισταθεί σ αυτήν. Στις μακροχρόνιες περιπτώσεις η αντίσταση αυτή ελαχιστοποιείται.

Σε ποια ηλικία αρχίζει;

Η έναρξη της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής λαμβάνει χώρα συνήθως στην παιδική ηλικία ή στην πρώτη περίοδο της ενήλικης ζωής. Υπάρχει ελλιπής αναγνώριση της διαταραχής στον παιδικό πληθυσμό λόγω της αντίληψης των παιδιών ότι τα συμπτώματά τους δεν έχουν νόημα και της τάσης τους να τα κρύβουν. Παρ’ όλα αυτά, από αναδρομικές μελέτες ενηλίκων αναφέρεται ότι σε ποσοστά από 30% μέχρι 50% είχαν συμπτώματα και στην παιδική ηλικία.
Τα συμπτώματα και η κλινική εικόνα ποικίλουν με την πάροδο του χρόνου και εξαιτίας της επίδρασης του αναπτυξιακού σταδίου του παιδιού.

Θεραπεία

Για την αντιμετώπιση της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής προτείνεται ψυχοθεραπεία γνωσιακού συμπεριφοριστικού τύπου. Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής του τύπου των εκλεκτικών αναστολέων της επαναπρόσληψης σεροτονίνης. Εφόσον πρόκειται για παιδιά και εφήβους είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ενημερωθούν κατάλληλα για τη φύση της διαταραχής και να ακολουθήσουν πρόγραμμα συμβουλευτικής γονέων για τη διαχείριση των δυσκολιών του παιδιού.
Αδερφική αντιζηλία και τρόποι διαχείρισης

Οι καβγάδες ανάμεσα στα αδέλφια είναι γνώριμοι στους περισσότερους ενήλικες που μεγάλωσαν με αδέλφια ή που έχουν περισσότερα από ένα παιδιά. Θεωρείται φυσικό να υπάρχει κάποιου βαθμού συναγωνισμός στα παιδιά της οικογένειας. Ο συναγωνισμός, οι καβγάδες και η ζήλια δεν οφείλονται στο ότι υπάρχει αντιπάθεια ανάμεσα τους αλλά στο ότι κάθε παιδί θέλει την αποκλειστικότητα και την προσοχή των γονιών του. Κανένα παιδί δεν είναι «πρόθυμο» να μοιραστεί αυτό που θεωρεί ότι δικαιούται αποκλειστικά!

Στην πλειονότητα τους τα μικρά παιδιά παρουσιάζουν κάποιου βαθμού συναισθηματική αναστάτωση μετά τη γέννηση ενός μικρότερου αδελφού.
Ο ανταγωνισμός αυτός είναι εντονότερος όταν η διαφορά των παιδιών είναι μικρότερη από 3 έτη. Αυτό παρατηρείται διότι το πρώτο παιδάκι είναι ακόμη εξαρτημένο από τους γονείς όταν γεννιέται το επόμενο παιδί στην οικογένεια. Πολλές φορές όμως αντιζηλία παρατηρείται ακόμη και με πολλά έτη διαφοράς. Επιπλέον δεν ζηλεύουν μόνο τα μεγαλύτερα παιδιά αλλά και τα μικρότερα. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και γίνονται πιο ανεξάρτητα η αντιπαλότητα αυτή μειώνεται και σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις παραμένει μέχρι την ενήλικη ζωή.

Με την γέννηση του νέου παιδιού ( ή ακόμη και πριν τη γέννηση) το μεγαλύτερο παιδί μπορεί να παρουσιάσει αλλαγές στη συμπεριφορά του. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να εκδηλώνονται είτε σαν ανάγκη μεγαλύτερης προσκόλλησης και παλινδρόμηση ή επιθετικότητα ή ακόμη και απομόνωση και κλείσιμο στον εαυτό του. Ένα παιδί που παλινδρομεί μπορεί να αρχίσει να ζητάει πιπίλα, μπιμπερό ή να μπει μέσα στο καρότσι στη διάρκεια της βόλτας. Ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί αφενός να δείχνει ενδιαφέρον για το αδελφάκι του και τη φροντίδα του και αφετέρου να γίνεται επιθετικό.
Οι γονείς χρειάζεται να κατανοήσουν τη «ζήλια» του μεγαλύτερου παιδιού. Δεν χρειάζεται να το επιπλήττουν γιατί «ζηλεύει». Το συναίσθημα της ζήλιας που αισθάνεται το παιδί είναι απόλυτα φυσικό και δεν πρέπει να το κάνουμε να αισθανθεί άσχημα για τα συναισθήματα του. Θυμηθείτε η ζήλια είναι ένα συναίσθημα που όλοι μπορεί να έχουν νιώσει κατά καιρούς.

Εάν το μεγαλύτερο παιδί παρουσιάζει συμπεριφορές παλινδρόμησης, επιτρέψτε του το κάποιες φορές χωρίς όμως να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό για να μην ενισχυθούν. Παράλληλα αναζητήστε και επαινέστε τις φορές που συμπεριφέρεται κατάλληλα και ανάλογα με την ηλικία του.
Ζητείστε από το μεγαλύτερο παιδί να σας βοηθήσει στη φροντίδα του μικρότερου και εμπλέξτε το στις καθημερινές σας διαδικασίες με το μωρό. Παράλληλα όμως δώστε του ελευθερίες, αν είναι δυνατό επιτρέψτε του να έχει το δικό του χώρο και το κάθε παιδί να έχει να δικά του παιχνίδια.
Στους καβγάδες ανάμεσα στα παιδιά οι γονείς είναι καλύτερο να μην εμπλέκονται. Αν οι γονείς εμπλακούν στους καβγάδες των παιδιών το μόνο που θα καταφέρουν είναι να αναγκαστούν να πάρουν το μέρος του ενός παιδιού και το άλλο να αισθανθεί αδικημένο. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια να ενισχυθεί ο μεταξύ τους ανταγωνισμός. Επιβλέψτε τα στενά αν υπάρχει κίνδυνος έντονα επιθετικής συμπεριφοράς από το ένα παιδί και προλάβετε τις επιθέσεις.
Επιπλέον επιβραβεύστε ακόμη και αν είναι σπάνιες τις στιγμές που τα παιδιά παίζουν μαζί ή συνεργάζονται σε κάτι ήρεμα. Είναι πιθανότερο να το επαναλάβουν.

Εν κατακλείδι μην παραλείψετε να τους θυμίζετε πόσο ωραίο είναι το να έχεις αδέλφια. Μιλήστε τους για τις δικές σας σχέσεις με τα αδέλφια σας, περιγράψτε τις ωραίες σας στιγμές, παιχνίδια και πλάκες που κάνατε μαζί. Αναφερθείτε στο πόσο ουσιαστική είναι αυτή η σχέση και πόσο όμορφα νιώθετε ακόμη και τώρα που μεγαλώσατε για το αδελφό ή την αδελφή σας ή τα αδέλφια σας.
Το άγχος των εξετάσεων και τρόποι διαχείρισης

Όσο πλησιάζουν οι εξετάσεις όλο και περισσότερα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με το άγχος των εξετάσεων. Καταρχάς να σημειωθεί ότι το άγχος των εξετάσεων είναι μία φυσιολογική κατάσταση η οποία βιώνεται από τα περισσότερα παιδιά. Αυτό που διαφέρει είναι ο βαθμός που εκδηλώνεται στον καθένα καθώς και ο τρόπος διαχείρισης. Έτσι σε κάποιους το άγχος των εξετάσεων μπορεί να λειτουργεί δημιουργικά και να οδηγεί σε περισσότερη οργάνωση και διάβασμα ενώ σε άλλα παιδιά μπορεί να είναι τόσο έντονο που να δυσκολεύει το διάβασμα τους πολύ πριν τις εξετάσεις. Στην πραγματικότητα αυτό που προκαλεί το άγχος και την ανησυχία δεν είναι τόσο οι εξετάσεις αυτές καθαυτές όσο ο φόβος για την αξιολόγηση και οι συνέπειες αυτής.

Πριν τις εξετάσεις είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πρόκειται για μία στιγμή της ζωής μας και ότι αυτές οι εξετάσεις (όποιες και αν είναι αυτές ) δεν είναι όλη η ζωή μας. Η αξία μας σαν άτομα δεν εξαρτάται ούτε από το βαθμό που θα πάρουμε ούτε από την επιτυχία μας σε μία εξεταστική διαδικασία. Έχει σημασία να πιστεύουμε στον εαυτό μας και στις ικανότητες μας ειδικά σε μία τόσο πιεστική και απαιτητική περίοδο όπως οι εξετάσεις. Παράλληλα όμως αν κάτι δεν το καταλαβαίνουμε ή μας δυσκολεύει καλό είναι να ζητάμε σχετική βοήθεια πριν τις εξετάσεις ( και όχι να ελπίζουμε ότι δεν «θα πέσει). Επίσης η τελειότητα και τα άριστα αν και σε όλους αρέσουν δεν θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Το «αν δεν πάρω 20 δεν αξίζω» είναι ένας λανθασμένος τρόπος σκέψης που κάποια στιγμή θα μας «ταλαιπωρήσει» αν σκεφτόμαστε με αυτό τον τρόπο. Όσο καλά προετοιμασμένοι και να είμαστε θα έρθει και η στιγμή που δεν θα πάρουμε άριστα. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο από ένα βαθμό σε μία συγκεκριμένη αξιολόγηση μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή…Έχουμε να διανύσουμε πολύ περισσότερα στη ζωή μας από αυτό!

Πολύ σημαντικό είναι πριν τις εξετάσεις να έχουμε προγραμματίσει το χρόνο μας και να έχουμε οργανώσει το διάβασμα μας ούτως ώστε να έχουμε το περιθώριο για επανάληψη. Την ημέρα της εξέτασης καλύτερα είναι να μείνουμε μακριά από άτομα που μας προκαλούν επιπρόσθετο άγχος καθώς και από συζητήσεις για το τι ξέρουμε καλά και τι όχι. Είναι λογικό να νιώθουμε κάποια ανησυχία και νευρικότητα. Το να παρασυρθούμε όμως σε πανικό δεν θα είναι παραγωγικό. Την ώρα της εξέτασης διαβάζουμε προσεκτικά όλες τις ερωτήσεις. Αρχίζουμε με τα ερωτήματα που ξέρουμε καλύτερα. Οργανώνουμε το χρόνο μας ανά διαστήματα και ανάλογα με τα ερωτήματα που μας μένουν χωρίς να βιαζόμαστε. Μετά τις εξετάσεις αποφεύγουμε συζητήσεις για το τι γράψαμε και τι κάναμε λάθος. Προγραμματίζουμε κάτι ευχάριστο για να χαλαρώσουμε ειδικά αν ακολουθούν εξετάσεις και σε άλλα μαθήματα.

Η περίοδος των εξετάσεων είναι πραγματικά δύσκολη πολλές φορές όχι μόνο για τα παιδιά αλλά και για τους γονείς. Αυτό που χρειάζεται από την πλευρά των γονιών είναι να μην μεταφέρουν άθελα τους άγχος στα παιδιά τους. Καλό είναι να είστε υπομονετικοί και να μιλάτε μαζί με τα παιδιά σας για τα θέματα που τους απασχολούν. Αποφύγετε συγκρούσεις και δείξτε κατανόηση σε ένταση που μπορεί να προκληθεί από τα παιδιά. Ενθαρρύνετε τα να ασχοληθούν και με κάποια άλλη δραστηριότητα ειδικά άθληση. Προσέξτε την υγεία τους και τη διατροφή τους. Να θυμάστε ότι είναι σημαντικό να έχουμε προσδοκίες από τα παιδιά και να τους θέτουμε στόχους. Είναι όμως επίσης σημαντικό να τους θυμίζουμε ότι η «αξία τους» δεν εξαρτάται από μία εξέταση ούτε από κάποιο βαθμό.

Καλή επιτυχία, υπομονή και αισιοδοξία!
Παιδική ενούρηση: Αίτια & Διαχείριση

Η διαδικασία της απόκτησης του ελέγχου των σφικτήρων αποτελεί ένα σημαντικό αναπτυξιακό επίτευγμα κάθε νηπίου και συντελείται συνήθως ανάμεσα στο 2ο και 3ο έτος.
Ο έλεγχος των σφικτήρων αρχίζει με τον έλεγχο του εντέρου, ακολουθεί ο ημερήσιος έλεγχος της κύστης και τελευταίος ο νυχτερινός έλεγχος της κύστης.

Τι είναι η μη οργανική ενούρηση;
Με τον όρο ενούρηση εννοούμε την επαναλαμβανόμενη απώλεια ούρων (κένωση της κύστης) την ημέρα ή τη νύχτα, χωρίς την ύπαρξη σαφούς οργανικού αιτίου(πχ λόγω νευρολογικής διαταραχής ή επιληπτικών κρίσεων) και χωρίς να είναι συμβατή με τη νοητική ηλικία. Ως ηλικιακό όριο θεωρούμε τα 5 έτη γιατί τότε το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών έχει φυσιολογικά τον έλεγχο της κύστης.
Μπορεί να είναι πρωτοπαθής, η οποία αφορά τα παιδιά που δεν έχουν αποκτήσει ποτέ τον έλεγχο της κύστης ή δευτεροπαθής που αφορά παιδιά που ενώ είχαν επιτύχει τον έλεγχο για διάστημα τουλάχιστον 1 έτους εμφανίζουν ξανά απώλεια ούρων. Τα επεισόδια αυτά δεν είναι σποραδικά αλλά εμφανίζονται τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών.
Η ενούρηση επίσης μπορεί να είναι μόνο νυχτερινή (η συχνότερη κατάσταση), μόνο ημερήσια ή νυχτερινή και ημερήσια.
Η ενούρηση μπορεί να αποτελεί μονοσυμπτωματική κατάσταση ή να σχετίζεται με ευρύτερη συναισθηματική διαταραχή ή διαταραχή της συμπεριφοράς.

Πού οφείλεται;
Γενετικοί παράγοντες έχει αποδειχτεί ότι παίζουν ρόλο καθώς εμφανίζεται με αυξημένα ποσοστά σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Στρεσογόνα γεγονότα όπως πχ χωρισμός των γονιών στην κρίσιμη αναπτυξιακή φάση του ελέγχου της κύστης επίσης σχετίζεται με την εμφάνιση ενούρησης.
Κάποιες φορές η ενούρηση παρατηρείται στα πλαίσια άλλων διαταραχών όπως νοητική καθυστέρηση, υπερκινητικότητα κ.ά.

Θεραπεία
Αυτόματη θεραπεία παρατηρείται σε αρκετές περιπτώσεις.
Τακτικές όπως περιορισμός των υγρών πριν τον ύπνο ή να σηκώνουν οι γονείς το παιδί χωρίς να το ξυπνήσουν για την τουαλέτα καλό είναι να αποφεύγονται καθώς πιθανόν παρατείνουν την ενούρηση.
Προτιμότερη είναι η εκπαίδευση της κύστης με χρήση της τουαλέτας σε συγκεκριμένα διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας η οποία διευκολύνει την ανάπτυξη ελέγχου της κύστης. Επίσης η ενθάρρυνση του παιδιού να δοκιμάσει ποια πρόσληψη υγρού (τόσο ο όγκος όσο και ο τύπος του υγρού) είναι κατάλληλα γι’ αυτό πριν τον ύπνο.
Άλλες θεραπευτικοί μέθοδοι είναι η χρήση του κουδουνιού/ξυπνητήρι ( με τη μορφή πχ βρακάκι/κουδούνι) ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και η φαρμακευτική αγωγή.
Είναι πολύ σημαντική η κατάλληλη ενημέρωση των γονέων ( ή φροντιστών του παιδιού) ώστε να μην του επιρρίπτουν ευθύνες και να μην το κατακρίνουν καθώς ενέχει ο κίνδυνος δευτερογενών συναισθηματικών διαταραχών στο παιδί λόγω της δυσφορίας που προκαλεί το στίγμα που συνοδεύει την ενούρηση.
Η σημασία της ενίσχυσης των θετικών συμπεριφορών των παιδιών

Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται ποια πρέπει να είναι η στάση τους ούτως ώστε να έχουν τα παιδιά τους «θετικές/επιθυμητές» συμπεριφορές. Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν όλες τις μεθόδους από την «άπλετη υπομονή» και προσπάθεια να εξηγήσουν μέχρι τα απαγορευτικά έντονα όχι και τις τιμωρίες. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται ένα παιδί. Τέτοιοι παράγοντες είναι η ιδιοσυγκρασία του παιδιού καθώς και άλλοι επίκτητοι παράγοντες που έχουν να κάνουν με τα μηνύματα που λαμβάνει το παιδί από την οικογένειά του και τα πρόσωπα φροντίδας. Η κούραση, μία ασθένεια καθώς και άλλες καταστάσεις μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του παιδιού.

Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Aν και μπορούμε να βρούμε πολλές γενικές κατευθύνσεις για το πώς θα βοηθήσουμε το παιδί μας, το πιο ουσιαστικό είναι οι γονείς να αφουγκράζονται τις συναισθηματικές ανάγκες και δυσκολίες των παιδιών τους τη στιγμή που εκφράζεται μία «ανεπιθύμητη» συμπεριφορά.

Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην παγίωση των «θετικών/επιθυμητών» συμπεριφορών είναι η ενίσχυση τους. Αντί δηλαδή ο γονιός να εστιάζει στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές (π.χ. άρπαξες το παιχνίδι από το φίλο σου, δεν μοιράστηκες τα παιχνίδια σου) και το συνεπακόλουθό τους που είναι η τιμωρία, εστιάζει στο να ενδυναμώνει τις θετικές/επιθυμητές συμπεριφορές, όταν αυτές εμφανίζονται π.χ. τι ωραία που μοιράστηκες τα παιχνίδια σου το απόγευμα με το φίλο σου. Με τον τρόπο αυτό δίνεται στο παιδί το κίνητρο να επαναλάβει τη θετική συμπεριφορά.
Οι κύριες μορφές της θετικής ενίσχυσης είναι ο έπαινος και η ανταμοιβή.

Ο έπαινος είναι μια μορφή μη υλικής ενίσχυσης όπως ένα «μπράβο», ένα χαμόγελο ή ένα χάδι. Για να κάνουμε τον έπαινο να αξίζει περισσότερο για ένα παιδί καλό είναι να τον «δίνουμε» αμέσως μόλις παρατηρηθεί η επιθυμητή συμπεριφορά του παιδιού. Είναι επίσης σημαντικό να είναι ειλικρινής και να μην γίνεται υπερβολικός. Επιπλέον ο έπαινος δεν πρέπει να είναι γενικός (πχ μπράβο τι έξυπνος) αλλά να περιγράφουμε τη συμπεριφορά στην οποία αναφερόμαστε. Όταν επαινούμε κάποιον αποφεύγουμε να το συνδυάσουμε με κάτι αρνητικό (πχ να μην πούμε μπράβο σήμερα έπαιξες πολύ ωραία με το φίλο σου όχι όπως χθες που τσακωνόσασταν και τον χτύπησες).
Ο έπαινος μπορεί να δίνεται άμεσα στο παιδί, όταν ο γονέας μιλάει στο ίδιο το παιδί ή έμμεσα όταν μιλάει θετικά για το παιδί σε κάποιον άλλο για παράδειγμα στη γιαγιά και το παιδί είναι παρών.

Από την άλλη οι ανταμοιβές είναι συγκεκριμένες επιβραβεύσεις που δίνουμε στο παιδί όταν παρατηρούμε την επιθυμητή συμπεριφορά.
Μπορεί να υπάρχει ένα σύστημα ανταμοιβών, σε σχέση με μία επιθυμητή συμπεριφορά του παιδιού που έχουμε ορίσει( πχ μάζεμα των παιχνιδιών του κάθε βράδυ, διάβασμα κοκ). Όποτε το παιδί έχει την επιθυμητή συμπεριφορά βάζουμε πχ ένα αυτοκόλλητο σε ένα πίνακα. Θα εξηγήσουμε στο παιδί πότε θα λαμβάνει τα αυτοκόλλητα και θα συμφωνήσουμε σε κάτι που θα κερδίσει όταν πχ μαζέψει 5 αυτοκόλλητα. Αυτό που θα κερδίσει είναι προτιμότερο να μην είναι κάτι υλικό (πχ θα μπορούσε να είναι μια βόλτα σε ένα μέρος που επιθυμεί το παιδί) και εάν είναι κάτι υλικό να μην είναι μεγάλης αξίας και υπερβολικό.

Οι ανταμοιβές μπορούν επίσης να δίνονται σαν έκπληξη όποτε το παιδί παρουσιάζει μια επιθυμητή συμπεριφορά. Γενικά είναι καλύτερα οι ανταμοιβές να δίνονται λιγότερο από τους επαίνους και να μην είναι υπερβολικές. Το σύστημα των ανταμοιβών μπορεί να συνεχίζεται μέχρι το παιδί να κατακτήσει την επιθυμητή συμπεριφορά. Επίσης μια ανταμοιβή μπορεί να αλλάζει εάν δεν αποτελεί πια κίνητρο για το παιδί.
Μερικοί γονείς προβληματίζονται μήπως με τους επαίνους και τις ανταμοιβές είναι λες και επιβραβεύουμε το παιδί για κάτι που ούτως ή άλλως πρέπει να κάνει και μήπως με αυτό τον τρόπο το καλομαθαίνουμε. Στην πραγματικότητα όμως μια καλή συνήθεια κτίζεται με την επανάληψη και με αυτό τον τρόπο δίνεται το κίνητρο στο παιδί να επαναλαμβάνει την θετική συμπεριφορά μέχρι να παγιωθεί. Επίσης με αυτή τη μέθοδο βοηθάμε το παιδί να ωριμάσει και να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση του.

ΘΕΟΦΑΝΩ ΠΑΣΙΟΥΡΤΙΔΗ